[nextpage title=”Wprowadzenie”]
Moduł ten analizuje pojęcia kultury i oddaje jej wielowymiarowy i dynamiczny charakter. Przedstawione zostaną trzy najnowsze podejścia, które mają szczególne znaczenie, ponieważ koncentrują się na wielowymiarowej naturze kultury. Poznamy definicję kultury, dowiemy się skąd wzięło się jej pojęcie, a następnie przedstawimy bardziej szczegółowo trzy najnowsze podejścia.
W tym module dowiesz się więcej na temat:
- Kultury, jako złożonego elementu społecznego
- Definicji „globalizacji kultury” Hannerza i jego przemyśleń na temat tego, jak łączą się kultury lokalne i globalne.
- Podejścia Boltena do „kultury rozmytej” (ang. Fuzzy culture”) i jego koncepcji na temat kompetencji międzykulturowych.
- Podejścia UNESCO do kultury, jako twórczej różnorodności oraz do modelu „tożsamości kulturowej”
Źródło: https://pixabay.com/it/photos/libri-porta-ingresso-cultura-1655783/
Definiując termin „kultura” warto zwrócić uwagę na podejście zaproponowane pod koniec lat 30. przez Margaret Mead. Zestawiła ona ze sobą „kulturę” i „tożsamość”. Gdzie „Kultura” oznacza cały szereg tradycyjnych zachowań, które zostały rozwinięte przez rasę ludzką i są stopniowo poznawane przez następne pokolenia. Natomiast „tożsamość” jest mniej precyzyjna, może oznaczać formy tradycyjnych zachowań, charakterystycznych dla danego społeczeństwa, ras, obszarów lub okresów czasu.(Mead, 2002).
Pierwszym modelem, który przedstawimy w sposób szczegółowy, będzie model kultury zaproponowany przez antropologa Ulfa Hannerza. Hannerz uważa, że narodowe rozumienie kultury nie jest wystarczające w obecnym świecie oraz że światowe ramy kulturowe powstają poprzez wzajemne powiązania różnych kultur lokalnych, a także poprzez rozwój innych kultur na różnych terytoriach.
Drugim modelem jest podejście do „kultury rozmytej” Jürgena Boltena, który opisuje obserwację interakcji między osobami o różnym stopniu socjalizacji z wielu perspektyw. Bolten opracował model kompetencji do działania międzykulturowego, który uwzględnia skuteczne oraz zintegrowane oddziaływanie pomiędzy kompetencjami osobistymi, społecznymi, metodologicznymi i zawodowymi w kontekście międzynarodowym.
Trzecim modelem jest model tożsamości kulturowej UNESCO, który jest uważany za elastyczny, samoistnie przekształcający się proces. Rozumiany jest, jako przyszły projekt, a nie jako dziedzictwo przeszłości. Według UNESCO, w zglobalizowanym świecie, tożsamości kulturowe pochodzą z wielu źródeł, a rosnąca elastyczność tożsamości kulturowych odzwierciedla rosnącą złożoność globalnych przepływów towarów, informacji oraz ludzi.
[nextpage title=”Kultura, jako złożony element społeczny”]
Kultura jest wysoce subiektywnym elementem społecznym. Etymologia słowo „kultura” wywodzi się z łacińskiego terminu „colere”, który oznacza zamieszkiwanie, kultywowanie lub honorowanie. Termin ten na ogół odnosi się do wzorców działalności ludzkiej i symbolicznych struktur, które nadają tej działalności wspólne znaczenie.
W szerszym znaczeniu, „kultura” odnosi się do wiedzy wspólnej lub wiedzy stosunkowo dużej grupy osób, które rozwijają szereg zachowań kultywowanych, odpowiadających całokształtowi zgromadzonej wiedzy i doświadczeń danej osoby.
Kultura jest przekazywana, tzn., że zachowania przechodzą między pokoleniami poprzez społeczną naukę. Podczas tego międzypokoleniowego przekazywania, kultura może nabywać nowe zachowania, potwierdzać lub modyfikować poprzednie zachowania, gdyż odnosi się do skumulowanego zasobu wiedzy, doświadczeń, przekonań, wartości, postaw, znaczeń, hierarchii, religii, pojęć czasu, ról, relacji przestrzennych, pojęć wszechświata, przedmiotów i dóbr materialnych nabytych przez grupę ludzi w ciągu pokoleń poprzez indywidualne i grupowe zmagania.
Kultura zawiera wspólne symbole komunikacyjne, z których część reprezentuje umiejętności, wiedzę, postawy, wartości i motywy grupy. Znaczenia tych symboli są poznawane i celowo utrwalane w społeczeństwie poprzez formalne i nieformalne działania.
Ze społecznego punktu widzenia kultura składa się z wyraźnych i ukrytych wzorców oraz zachowań nabytych i przekazywanych przez symbole, które stanowią szczególne dokonania jednostek i społeczeństw; istotny rdzeń kultury stanowią tradycyjne idee i związane z nimi wartości; systemy kulturowe mogą z jednej strony być uważane za produkty działania, z drugiej zaś za warunek wpływający na dalsze działania.
Grupy społeczne nieustannie tworzą i odtwarzają wzorce zachowań, które definiują kulturę. Jednocześnie pojęcie kultura jest używane w bardzo różnych kontekstach w naszym społeczeństwie. Dziś termin ten jest używany nie tylko do opisania sztuk pięknych, ale także do opisania grup społecznych i ich wzorców zachowań.
Kultura to wspólna płaszczyzna, która odróżnia członków jednej grupy lub kategorii ludzi od innej.
Przy tak szerokim zastosowaniu kultura może być nadużywana do etykietowania ludzi, usprawiedliwiania braku zrozumienia i twierdzenia, że próby zrozumienia będą udaremnione z powodu domniemanych, niemożliwych do pokonania różnic między grupami kulturowymi. Zdanie takie jak „jesteśmy z różnych kultur”, domyślnie wykluczają innych z grupy i zachęcają do takiego myślenia. „Kultura” może być również wykorzystana do wyjaśnienia różnych nieporozumień lub różnic, które w rzeczywistości byłyby dokładniej wyjaśnione przez różnice wieku, socjalizację, język, płeć i / lub status, a których można by uniknąć dzięki lepszym umiejętnościom komunikacyjnym i większym wysiłkom w celu wzajemnego zrozumienia.
W tym module, będziemy promować definicje kultury, podkreślające jej wysoce zróżnicowaną, wielowymiarową i dynamiczną naturę.
Źródło: https://pixabay.com/it/photos/migrazione-integrazione-migranti-3129340/
[nextpage title=”Kulturowa koncepcja globalizacji: podejście antropologa Ulfa Hannerza”]
Antropolog Ulf Hannerz postanowił poszerzyć narodowe rozumienie kultury, ponieważ uważał, że narodowe rozumienie kultury nie jest wystarczające w obecnym świecie oraz że światowe ramy kulturowe powstają poprzez wzajemne powiązania różnych kultur lokalnych, a także poprzez rozwój innych kultur na różnych terytoriach.
Hannerz proponuje, by kultury lokalne były dziś dokładniej postrzegane jako subkultury w szerszej całości; jako kultury, które należy rozumieć w kontekście ich otoczenia kulturowego, a nie w odosobnieniu. Analizuje on proces lokalnej adaptacji globalnych przepływów kulturowych i mieszania się globalnych i lokalnych elementów kulturowych oraz pokazuje, że globalny nie może istnieć bez lokalnego. Pomiędzy tymi dwoma poziomami ludzie mogli wypracować cały szereg sposobów odniesienia się do dzisiejszej globalnej oraz wzajemnie powiązanej różnorodności kultur.
Istotne elementy lokalne można znaleźć w życiu codziennym, jest to tzw. „życie w kontekście” wg. Hannerza. Są to np. codzienne czynności w domu, w pracy, relacje bezpośrednie z innymi ludźmi w regionie oraz codzienne korzystanie z symbolicznych form, czyli z wszystkich elementów, które trwają długo i są częścią lokalnego życia (Hannerz, 1996). Wydarzenia i doświadczenia lokalnej codzienności są uważane za bezpośrednie i rzeczywiste. Często elementy te mają duży wpływ na życie ludzi, nieustannie tworząc i odtwarzając „kulturę”.
W konsekwencji, to właśnie na poziomie lokalnym wpływy globalne są filtrowane, przekształcane i włączane do przekonań i praktyk. Hannerz uważa zatem, że lokalny świat życia codziennego jest obszarem, gdzie globalne elementy kulturowe oraz te, które symbolicznie znajdują się w innym, lokalnym świecie, mogą się odnaleźć.
Źródło: https://pixabay.com/it/photos/graffiti-strada-persone-cultura-3305166/
[nextpage title=”Kultura rozmyta wg. Boltena”]
Podejście Boltena oparte na rozmytej kulturze opisuje wieloaspektową obserwację interakcji między osobami o różnej socjalizacji. Twierdzi, że „kultury nie mogą mieć wyraźnych granic; ich krawędzie są raczej zbieżnością różnych sieci międzykulturowych. Kultury są z natury nierówne lub rozmyte” (Bolten, 2014).
Bolten podkreśla, że tożsamość osób jest określona przez ich przynależność do kilku grup, na przykład rodziny, pochodzenia etnicznego, religii, świata zawodowego, a także społeczności wirtualnych.
Źródło: Creative Commons by Paolo Brusa cc s.a
Bolten opisuje kompetencje międzykulturowe, jako skuteczną zintegrowaną interakcję między kompetencjami indywidualnymi, społecznymi, strategicznymi i zawodowymi w kontekście międzykulturowym. „Kompetencje międzykulturowe” należy zatem rozumieć jako proces, a nie zjawisko statyczne, które można ograniczyć do niezmiennych cech osobistych i społecznych, czasami określanych jako „umiejętności miękkie”.
Model kompetencji działania międzykulturowego Boltena łączy w sobie dwa strukturalne systemy kompetencji międzykulturowych z następującymi kategoriami:
(a) trzy wymiary: wiedza, zachowanie i postawa
(b) cztery kategorie kompetencji: indywidualne, społeczne, strategiczne i zawodowe (kompetencje aktywne).
Bolten proponuje połączenie wymiarów wiedzy, zachowania i postawy z kategoriami kompetencji: indywidualnymi, społecznymi, strategicznymi i zawodowymi, uzyskując międzykulturową koncepcję kompetencji, która odzwierciedla indywidualne, społeczne, strategiczne i zawodowe aspekty kompetencji:
- cechy takie jak „otwartość”, „elastyczność” lub „świadomość kulturowa” reprezentowałyby cechy indywidualnych kompetencji
- „intuicja” i „zdolność komunikowania się” byłyby postrzegane jako aspekty kompetencji społecznych,
- “posiadanie realnych oczekiwań” jako odzwierciedlenie aspektów kompetencji metodologicznych.
Ponieważ model procesowy uwzględnia wpływ kompetencji metodologicznych i zawodowych (np. strategii i wiedzy specjalistycznej), jak również kompetencji społecznych i osobistych, wynikające z tego interakcje między tymi kategoriami kompetencji obejmują czynniki znane jako „czynniki twarde i miękkie” w kręgach rozwoju zasobów ludzkich.
Dlatego też można uznać, że jest się „kompetentnym międzykulturowo”, gdy jest się świadomym i zdolnym do skutecznego równoważenia kryteriów osobistych, społecznych, metodologicznych i zawodowych w środowisku międzykulturowym. Kompetencja międzykulturowa wymaga również stworzenia skutecznej współpracy pomiędzy kulturą własną a obcą. Ten akt równoważenia pomiędzy kulturą własną i obcą może obejmować aktywne negocjowanie i wdrażanie własnych nawyków komunikacyjnych, ale idea „równowagi” nie oznacza jedynie, że wszystkie cztery integralne kompetencje muszą być obecne w równych ilościach. „Kompetencja międzykulturowa” nigdy nie jest pojęciem uniwersalnym, które można zdefiniować poza specyfiką sytuacyjną czy kulturową.
[nextpage title=”Definicje kultury i tożsamości kulturowej UNESCO”]
Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury (UNESCO) definiuje kulturę, jako „zestaw wyróżniających się duchowych, materialnych, intelektualnych i emocjonalnych cech społeczeństwa lub grupy społecznej oraz obejmuje, oprócz sztuki i literatury, styl życia, sposoby wspólnego życia, systemów wartości, tradycji i przekonań.
Definicja ta pozwala na dwie różne, ale uzupełniające się interpretacje kultury. Po pierwsze, kultura jest twórczą różnorodnością ucieleśnioną w szczególności przez „kultury” (w liczbie mnogiej), z ich unikalnymi tradycjami oraz materialnymi i niematerialnymi wyrazami. Po drugie, kultura (w liczbie pojedynczej) odnosi się do impulsu twórczego, który leży u podstaw tej różnorodności „kultur”.
Dwa znaczenia kultury – jedno związane z auto referencją, drugie z samowystarczalnością – są nierozerwalnie związane i stanowią klucz do wyobrażenia sobie owocnej interakcji narodów w kontekście globalizacji.
Jedną z podstawowych przeszkód w dialogu międzykulturowym jest zwyczaj pojmowania kultur jako oddzielonych od siebie stałych bytów. Kultury nie są jednak bytami zamkniętymi w sobie ani nie są statyczne. Dialog między kulturami staje się łatwiejszy, jeśli myślimy o kulturze bez granic, która posiada potencjał twórczy jednostek.
Źródło: https://pixabay.com/it/photos/afghanistan-citt%C3%A0-persone-mercanti-79492/
[nextpage title=”Podsumowanie”]
Powyższe definicje kultury podkreślają dynamiczne, wielowymiarowe i ekspansywne konceptualizacje kultury.
Pierwsza definicja odzwierciedla płynną elastyczność i zmienność nowoczesnego i postmodernistycznego stylu życia, gdzie coraz większe wzajemne powiązania różnych kultur lokalnych spotykają się z rozwojem kultur bez wyraźnego oparcia na różnych terytoriach.
Druga definicja sugeruje bardziej ekspansywne i integracyjne spojrzenie na kulturę, oparte na skupieniu się na indywidualnej perspektywie obserwacji interakcji między osobami o odmiennej pozycji społecznej.
Ostatnia definicja podkreśla istnienie kultury, jako zmiennej i płynnej struktury, zarówno na poziomie grupy, jak i jednostki.
UNESCO podkreśla znaczenie rozumienia kultur nie jako „jednostek zamkniętych lub statycznych”, wprowadzając różnicę między „kulturą” a „subkulturą” oraz łącząc każdą możliwą definicję ze wspólną podstawą podstawowych praw człowieka.
UNESCO sugeruje, aby traktować kultury jako obiekty przypominające chmury, „których granice ciągle się zmieniają, łączą lub rozpadają… A czasami łączą się, tworząc nowe formy wynikające z tych, które je poprzedzały, ale różnią się od nich całkowicie… Kultura jest podstawą wszystkich ludzkich działań, a ludzie czerpią z niej znaczenie i wartości”. (UNESCO; 2011).
Źródło: Photo by Billy Huynh on Unsplash
- Rozumiemy kulturę, jako złożony element społeczny.
- Istnieje wiele definicji kultury i sposobów używania tego pojęcia.
- Każda osoba należy do wielu kultur.
- Kultury nakładają się i są połączone w płynną sieć rzeczy.
- Kultury obejmują między innymi kulturę narodową.
- Mimo że kultury mogą wydawać się jednorodne z zewnątrz, w rzeczywistości są niejednorodne.
[nextpage title=”Quiz”]
[nextpage title=”References”]
Axelrod, R. (1997) ‘Upowszechnianie kultury: Model o lokalnej spójności i globalnej polaryzacji”, The Journal of Conflict Resolution, s. 41.
Bailey, G. i Peoples, J. (1998) Humanistyka: wprowadzenie do antropologii kulturowej. St. Paul, MN: West Pub. Co.
Bolten, J. (2012) Kompetencje międzykulturowe. Erfurt: Państwowa Agencja Edukacji Obywatelskiej w Turyngii (Thuringian State Agency for Civic Education).
Bolten, J. (2014) Model Dune – lub: Jak opisać kulturę. Nowy Jork: icNew Link.
Hannerz, U. (1992) Złożoność kulturowa: badania w społecznej organizacji. Nowy Jork: Columbia University Press.
Hannerz, U. (1996) Połączenia transnarodowe: Kultura, Ludzie, Miejsca. Londyn: Routledge.
Hofstede, D.G. (2001) Konsekwencje dla kultury: Porównanie wartości, zachowań, instytucji i organizacji w różnych krajach. 2 edn. Londyn: Sage Publications, Inc..
Keesing, R.M. ( 1981) Antropologia kulturowa: Współczesna perspektywa. Nowy Jork: Holt, Rinehart i Winston.
Kroeber, A.L. i Kluckhohn, C. (1952) ‘Kultura: Przegląd pojęć i definicji. Papers of the Peabody Museum, s. 47.
Mead, M. i Mètraux, R. (1952) Studium kultury na odległość. Chicago: University of Chicago Press.
Mead, M. (2012) Współpraca i konkurencja między ludami prymitywnymi. Nowy Jork: Wydawnictwa transakcyjne.
Schuerkens, U. (2017) Zmiany społeczne w globalnym świecie. Thousand Oaks CA: Sage Publications.
Turner, V. W. (1975) Dramas, Fields, and Metaphors: Symboliczne działanie w społeczeństwie ludzkim (Symbol, mit i rytuał). Nowy Jork: Cornell University Press.
Unesco (2001) Powszechna deklaracja w sprawie różnorodności kulturowej. Dostępna na stronie internetowej:
http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/CLT/pdf/5_Cultural_Diversity_EN.pdf
(Dostępna od 1 sierpnia 2019 r.).
Najnowsze komentarze