Module 3 – De invloed van cultuur op beroepsonderwijs en volwasseneneducatie en de volwasseneneducatie

Vooral in Europa is de samenleving de afgelopen twee decennia veranderd. De samenlevingen binnen de EU zijn cultureel heterogener geworden doordat mensen van het ene naar het andere EU-land en van een niet-EU-land naar een land binnen de EU zijn verhuisd (zie voor de immigratiecijfers https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Migration_and_migrant_population_statistics ). Dit betekent dat veel (jonge) volwassenen gaan wonen en werken in een land waarvan ze de taal misschien nog niet spreken en waarvan ze de instellingen nog niet kennen. De integratie in de nieuwe samenlevingen vereist dat men kan inspelen op nieuwe omstandigheden, en dit geldt zowel voor de nieuwkomers als voor de ontvangende samenlevingen. De samenlevingen in de EU moeten zich op alle niveaus kunnen aanpassen, ook op politiek, institutioneel, economisch en individueel niveau; de samenleving, haar organisaties en individuen moeten in staat zijn om constructief te reageren op deze veranderingen en hun structuren aan te passen aan nieuwe uitdagingen.

In dit licht is levenslang leren steeds belangrijker geworden voor de ontwikkeling van de samenleving en voor de persoonlijke zelfontplooiing (https://www.km-bw.de/,Lde,W-2/Startseite/Kultur_Weiterbildung/Lebenslanges_lernen ). Reeds in 1995 heeft de Europese Unie het jaar 1996 uitgeroepen tot “Europees jaar voor levenslang leren”: “De rol van het levenslang leren wordt van fundamenteel belang voor de persoonlijke ontplooiing, waarbij aan de betrokken personen waarden als solidariteit en verdraagzaamheid worden overgedragen en de deelname aan democratische besluitvormingsprocessen wordt bevorderd” (95/431/EG: Besluit nr. 2493/95/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 1995 tot uitroeping van 1996 tot “Europees jaar van het levenslang leren”, http://data.europa.eu/eli/dec/1995/2493/oj ).

Solidariteit en verdraagzaamheid zijn, zoals in bovenstaande verklaring wordt benadrukt, twee waarden die een cultureel heterogene, veranderende samenleving op alle niveaus – ook op individueel niveau – voortdurend moet bevorderen. In deze context legt levenslang leren impliciet de nadruk op interculturele aspecten als onderdeel van persoonlijke ontwikkeling en aanpassing om beter met de veranderingen in de samenleving en het beroepsleven om te kunnen gaan.

Aan het einde van deze module weet je

• Over de onderlinge afhankelijkheid van culturele achtergrond en leergewoonten,
• Over bepaalde elementen die kenmerkend zijn voor bepaalde leerculturen,
• Hoe struikelblokken te identificeren in interculturele communicatie- en leeromgevingen.

Stel je voor dat je een opleidingsprofessionals bent die gewend is om volwassen deelnemers te trainen met behulp van interactieve lesmethoden. Uw deelnemers verwachten echter een op de docent gerichte lezing met u als onbenaderbare onderwijsautoriteit. Hoe zouden ze in uw ervaring kunnen reageren op zeer boeiende, interactieve oefeningen?

Cultuur heeft een effect op de leer- en communicatievoorkeuren en op de setting van de leeromgeving. Dit betekent dat de persoonlijke culturele achtergrond aan beide kanten herkenbaar is: aan de kant van de trainers in de manier waarop trainingen worden gegeven en aan de kant van de deelnemers in de manier waarop zij een training verwachten.

Als gevolg van de culturele veranderingen in een meer diverse samenleving van de afgelopen jaren worden ook de leeromgevingen in beroepsonderwijs en volwasseneneducatie en de beroepsopleidingen heterogener. Niet alleen kunnen de trainers een andere culturele achtergrond hebben dan hun doelgroep, maar ook de leergroep zelf kan multicultureel zijn. Dit creëert nieuwe uitdagingen voor zowel de trainers als de leerlingen.

Zoals in een EPALE-Podcast (https://ec.europa.eu/epale/de/blog/intercultural-learning-adult-education //) wordt uitgelegd, kunnen leerlingen die gewend zijn aan meer formele leeromgevingen aarzelen om zich bijvoorbeeld in te zetten voor interactie en minder hiërarchisch gestructureerde, ervaringslerende activiteiten zoals peer-coaching en rollenspellen. Het is belangrijk om als trainer de leeromgeving en de activiteiten aan te passen aan de doelgroep.

In hun recente studie over culturele factoren en leerstijlen concluderen Simy Joy en David Kolb dat “cultuur het vermogen heeft om de manier waarop haar leden informatie en ervaring ontvangen, verwerken en er naar handelen, vorm te geven aan de bijzondere manier waarop ze van ervaring leren” (zie Joy, Kolb 2009).

Culturele dimensies kunnen helpen om voorkeuren voor bepaalde leerstijlen, settingen van leeromgevingen en pedagogische methoden te verklaren. In zijn alom bekende theorie van leerstijlen combineert David Kolb (bijvoorbeeld het model van experimenteel leren van Kolb 1985) voorkeuren voor bepaalde manieren om inzicht te krijgen (van concrete ervaring tot abstracte conceptualisering) met bepaalde manieren om informatie te verwerken (van reflectieve observatie tot actief experimenteren).

In hun studie over leerstijlen en culturele verschillen hebben Joy en Kolb (bijvoorbeeld Joy, Kolb 2009) de in de GLOBE-studie (https://globeproject.com/) voorgestelde culturele dimensies en landenclusters gebruikt om te zoeken naar systematische verbanden tussen de favoriete leerstijlen van mensen en hun cultuur van herkomst. Zij vonden wel degelijk dergelijke verbanden, zo vonden zij bijvoorbeeld een relatie tussen de culturele dimensies van Onzekerheidsvermijding en Collectivisme/Individualisme en voorkeuren voor specifieke leerstijlen.

Zo gaven respondenten uit culturen die hoog scoren op Onzekerheidsvermijding, Toekomstgerichtheid en Prestatiegerichtheid (bijv. Duitsland, Oostenrijk en Singapore) de voorkeur aan het grijpen van kennis door abstracte conceptualisering, terwijl respondenten uit culturen die hoger scoren op het Accepteren van Onzekerheid (bijv. Italië en Polen) een voorkeur hadden voor het grijpen van kennis door concrete ervaring (Joy, Kolb 2009: 31 e.v.).

Geef jezelf een moment van reflectie: Heb je ooit je favoriete leerstijl beoordeeld? En houd je vaak rekening met leerstijlen bij het opstellen van je trainingen?

Ook andere studies zoals Manikutty, Anuradha, Hansen 2007 werken met culturele dimensies in de striktere zin. Ze beschrijven hoe culturele dimensies kunnen worden herkend in een klassikale setting. Het volgende overzicht laat zien hoe leerkrachten/trainers lessen geven en hoe leerlingen verwachten dat ze zijn en reageren onder bepaalde uitingen van culturele dimensies:

Geef jezelf een moment om na te denken: Hoe kun je bovenstaande tabel gebruiken om na te denken over je verwachtingen en gewoontes en die van je leerlingen? Hoe kun je het gebruiken om een frisse blik te werpen op de selectie van oefeningen en trainingsformaten?

[nextpage title=”Struikelblokken bij intercultureel leren”]

[nextpage title=”Test”]

Time's up