Module 4 – Hoe kunnen interculturele misverstanden in beroepsonderwijs en volwasseneneducatie worden voorkomen?

Cross-culturele misverstanden kunnen leiden tot een onderbreking van de communicatie. In deze module vind je een aantal nuttige zaken om uitdagende interculturele confrontaties te overwinnen.

Aan het einde van de module weet je:

• hoe je de struikelblokken in de interculturele communicatie kunt overwinnen,
• over verschillende factoren die betrokken zijn bij een interculturele ontmoeting,
• hoe de relevantie van de verschillende factoren die betrokken zijn bij de interculturele ontmoeting te beoordelen.

Het kan nuttig zijn om de volgende stappen in acht te nemen wanneer zich in interculturele relaties uitdagingen voordoen:

• observeer de situatie actief,
• beschrijf de situatie voor jezelf of voor iemand anders,
• Vergeet niet dat in een andere context, in een andere cultuur, wat je ervaart een totaal andere betekenis kan hebben,
• beoordeel niet wat je ziet, maar probeer uit te vinden wat het verontrustende gedrag in die cultuur werkelijk betekent,
• luister actief, stel vragen en wees je bewust van het feit dat je culturele “kaart” je automatisch zal leiden tot het filteren en interpreteren van wat je hoort,
• proberen de waarden, overtuigingen en houdingen van leden van andere culturen te begrijpen,
• een goede verstandhouding tot stand te brengen door het vinden van overeenkomsten,
• Respecteer anderen en zorg dat je gerespecteerd wordt,
• WIN-WIN-oplossingen ontwikkelen.

Het toepassen van deze stappen zal je helpen om de andere cultuur te begrijpen en om te voorkomen dat je tot voorbarige conclusies komt. Zoals Alexander Thomas stelt “een zekere mate van bereidheid en het vermogen om te reflecteren op alledaagse ontmoetingen met ongelijksoortige anderen is noodzakelijk voor het ontwikkelen van een bewustzijn van intercultureel leren en uiteindelijk het begrijpen van de factoren die ten grondslag liggen aan passend en effectief gedrag in een interculturele ontmoeting (toegepast intercultureel vermogen). Dit vormt een interculturele competentie” (Thomas 2010, 11).

Geef jezelf een minuut om na te denken: Als een leraar zich gedraagt op een dominante manier – weerspiegelt dit zijn persoonlijkheid? Als een deelnemer aan een training lachend en vriendelijk is – is dit een weerspiegeling van zijn cultuur? Als een persoon luidruchtig is – is dit gedrag alleen te wijten aan zijn persoonlijkheid?

Hoe we handelen en reageren is niet exclusief gerelateerd aan onze persoonlijkheid of aan de situatie die we ervaren en is het niet alleen af te leiden uit onze culturele achtergrond. Ons handelen is het resultaat van verschillende gelijktijdige elementen:

• individuele aanleg,
• de situatie en
• culturele achtergrond.

(zie voor de toewijzingsdriehoek: Fachstelle für Internationale Jugendarbeit der Bundesrepublik Deutschland e.V., n.d.)

Het is nuttig om dit in gedachten te houden als we mogelijke redenen willen begrijpen waarom er een misverstand is ontstaan met een persoon uit een ander land. Wanneer we proberen te begrijpen waarom een misverstand met iemand uit een ander land is ontstaan, moeten we alle drie de aspecten in ogenschouw nemen door te vragen:

• kan ik de reden van het misverstand toeschrijven aan de andere cultuur van de tegenpartij?
• Is het misverstand misschien beïnvloed door de situatie?
• Of was het misverstand eerder te wijten aan de persoonlijkheid van de tegenpartij?

Deze vragen helpen bij het bepalen van en focussen op elk van de aspecten (‘persoonlijkheid’ of ‘cultuur’ of ‘situatie’) om de rol van het aspect in de hele interculturele ontmoeting beter te begrijpen (https://www.ijab.de/fileadmin/user_upload/documents/PDFs/IKUS-Werkstatt/IKUS-CD_IMPULSE.pdf, zie ook Thomas (2005, 2010) over het belang van culturele aspecten, de perceptie van de situatie en van de betrokken tegenhangers en de evaluatie van het gedrag in interculturele ontmoetingen).

Voorbeeld: Stel je voor dat een jonge deelnemer uit Syrië een training volgt. In Syrië zijn studenten gewend aan frontaal onderwijs. Een trainer geeft alle studenten de taak om het rollenspel met rol A en rol B voor te bereiden en vraagt hen dit in hun groep uit te voeren. Terwijl alle andere studenten zich vrijwillig inzetten voor hun taak, accepteren de Syrische studenten dit slechts met grote tegenzin. Een van de deelnemers vertoont tekenen van ernstige stress tijdens het acteren.

Aan welke aspecten schrijft u het gedrag van de deelnemers toe: cultureel, individueel of situationeel?

Je zou kunnen denken dat het gedrag te wijten is aan de culturele achtergrond van de deelnemers. In sommige landen kan het onderwijs zeer formeel zijn. Hun terughoudendheid om een rollenspel te spelen is dus waarschijnlijk te wijten aan hun culturele leergewoonten. De tekenen van stress bij één deelnemer kunnen echter worden verklaard door de introverte of angstige persoonlijkheid van de deelnemers.

De voorbereiding op de cultureel diverse trainingsruimte kan tijd en energie vergen. Het is nuttig om meningen, informatie en lesmethoden uit te wisselen met collega’s en met interculturele professionals. Trainers die culturele complexiteiten ter harte nemen zullen vaak betere trainers worden voor BEIDE cultureel gemengde en mono culturele groepen!

Boeken en artikelen

Barna, L. M. (1991) ‘Stumbling blocks in Intercultural Communication’ in Samovar, A. and Porter, E. (eds.), Intercultural Communication. A Reader. 6^st ed. Belmont, California: Wadsworth Publishing Company, pp. 345-353.

Thomas, A. (2005) ‘Kultur und Kulturstandards‘ in Thomas, A. and Kinast, E.-U. and Schroll-Machl, S. (eds)., Handbuch Interkulturelle Kommunikation Und Kooperation, 1, Göttingen: Vandenhoeck & Rupprecht, pp. 19-31.

Thomas, A. (2010) ‘Culture and cultural standards’ in Thomas, A. et al. (eds.), Handbook of Intercultural Communication And Cooperation, 2^nd ed., Göttingen: Vanderhoek & Rupprecht, p. 22.

Links

Fachstelle für Internationale Jugendarbeit der Bundesrepublik Deutschland e.V. (n.d.) ed., Impulse aus der IKUS Werkstatt. [pdf] Bonn. Available at: https://www.ijab.de/fileadmin/user_upload/documents/PDFs/IKUS-Werkstatt/IKUS-CD_IMPULSE.pdf (Accessed 4.10.2018)