[nextpage title=”Inleiding”]
Het ijsbergmodel, het uienmodel en de culturele dimensies zijn essentieel in elke interculturele leergang. Deze modellen proberen de verschillen en overeenkomsten te verklaren bij het vergelijken van verschillende culturen. Diversiteit van cultuur kan gemakkelijk verklaard worden door het feit dat we allemaal met dezelfde uitdagingen te maken hebben: hoe vinden we voedsel en onderdak, hoe structureren we onze samenleving, enz. De oplossingen die een specifieke groep mensen kan toepassen, zullen verschillen van groep tot groep.
Deze modellen vergroten ook onze gevoeligheid voor culturele waarden en tonen aan dat niet iedereen dezelfde waarden heeft.
Aan het einde van deze module zal je leren:
- Hoe je culturele diversiteit kunt waarderen,
- Om verschillende culturen te kunnen vergelijken en contrasteren,
- Om je eigen culturele achtergrond te begrijpen,
- Om te evalueren hoe nuttig de toepassing van “culturele dimensies” is voor je relatie met andere mensen.
[nextpage title=”Het ijsberg model”]
- Cultuur wordt vaak vergeleken met een ijsberg. Net zoals een ijsberg een zichtbaar (culturele aspecten waar we ons bewust van zijn) gedeelte boven de waterlijn en een groter, ongezien (culturele aspecten waar we ons onbewust van zijn) gedeelte onder de waterlijn heeft, zo kan ook cultuur beschreven worden als het hebben van sommige aspecten die bewust zijn (waarneembare elementen van cultuur waar we ons bewust van zijn) en andere die alleen verbeeld of intuïtief zijn (elementen van cultuur waar we ons minder bewust van zijn). Ook vertegenwoordigen de bewuste elementen, als een ijsberg, slechts een klein deel van de cultuur en het is slechts uit het verdiepen en begrijpen van de elementen onder de oppervlakte dat een rijker begrip van de cultuur kan worden gevormd. Bij het bespreken van gedrag, overtuigingen, waarden en normen en denkpatronen moet men rekening houden met het ijsbergmodel.Let op: het “ijsbergmodel” is niet perfect; sommige culturele elementen kunnen zowel boven als onder de waterlijn zichtbaar zijn. Zo kunnen bijvoorbeeld in het geval van religie, rituelen en symbolen bewust zijn, terwijl overtuigingen onbewust kunnen zijn. Iemand kan een religieus symbool dragen, dat is waarneembaar als we bekend zijn met dit bewuste religieuze symbool. Sommige religieuze overtuigingen, bijvoorbeeld dat sommige dieren onrein zijn (onder de waterlijn) leiden tot waarnemingen zoals het vermijden van bepaald voedsel; we kunnen dit gedrag waarnemen, maar zonder andere culturele aanwijzingen zijn we ons er misschien niet van bewust dat dit verband houdt met het geloof van een persoon. En er zijn ook andere verklaringen mogelijk voor dit gedrag; zo kan het zijn dat de specifieke persoon niet graag vlees eet omdat hij of zij vegetarisch is.
Het ijsbergmodel toont ook de “verborgen aard” van onze waarden aan. Het belangrijkste deel van de cultuur is intern en verborgen (Hall, 1976). Zo kan men bijvoorbeeld zien dat ouders hun kinderen zakgeld geven. Dit zou in het ijsbergmodel boven de waterlijn liggen. Dit gedrag kan in verband worden gebracht met de culturele waarde van “onafhankelijkheid” bij de opvoeding van kinderen. In een culturele achtergrond waar ouders het concept van zakgeld voor hun kinderen waarderen is het minder waarschijnlijk dat ouders hun kinderen zullen adviseren over eventuele gearrangeerde huwelijken en men zou ook kunnen veronderstellen dat de structuur van deze samenleving meer gericht is op individualisme dan op collectivisme (zie “culturele dimensies” voor meer details over deze termen).
Om inzicht te krijgen in het “ijsbergmodel” van cultuur (Edward T. Hall), bezoek eerst de video op: https://www.youtube.com/watch?v=woP0v-2nJCU.
Bezoek ook onderstaande link voor voorbeelden van bewuste en onbewuste elementen van cultuur: http://opengecko.com/interculturalism/visualising-the-iceberg-model-of-culture/.
Kijk ook eens naar twee andere door de Europese Commissie gefinancierde projecten:
1) Het Vocal-Medical-project: http://vocalmedical.eu/glossary/info?module=5.
Hier vindt u ook een samenvatting van het ijsbergmodel van de cultuur: http://vocalmedical.eu/glossary/info?module=5#iceberg_model_ie.
2) De workshop J van het CES&L EU-project bevat ook een samenvatting van het ijsbergmodel:
Workshop J: https://languages4work.eu/
Bron: pixabay.com
[nextpage title=”Het uienmodel”]
Het uienmodel is te vergelijken met het ijsbergmodel: het deel dat zich onder de waterlijn bevindt wordt weergegeven door de binnenste laag van de ui. Het is slechts een ander model om de boodschap over te brengen dat waarden niet voor de hand liggend zijn en een dieper begrip van een specifieke cultuur vereisen.
“Cultuur is zo gelaagd als een ui. We besteden aandacht aan concrete zaken – taal, voedsel en kleding behoren tot de belangrijkste. Om een cultuur goed te kunnen begrijpen, moet deze laag voor laag worden “geschild”. De buitenste laag bestaat uit meer voor de hand liggende eigenschappen, de middelste laag bevat normen en waarden en de kern bevat aannames over het bestaan. (Trompenaars & Hampden-Turner, 1997)
De uienlagen zijn als volgt opgebouwd:
De buitenste laag
- Expliciete producten
- Taal, voedsel, gebouwen, kleding, kunst; etc.
- Symbolisch voor een diepere cultuur laag
- Vooroordelen beginnen vaak op dit niveau
De middenlaag
- Normen en waarden
- Wat is ‘goed’ en ‘fout’ (normen)
- Schriftelijke wetten of maatschappelijke controle
- Wat is ‘goed’ en ‘slecht’ (waarden)
- Hoe ik me moet gedragen (normen) versus hoe ik me wil gedragen (waarden)
De kern
- Veronderstellingen over het bestaan
- De meest elementaire waarden waar een samenleving door leeft
- Onbewust en voor de hand liggend
- Het raakt de kern van ons bestaan aan, namelijk overleven.
- Veranderingen in de cultuur zullen vaak plaatsvinden wanneer het voortbestaan van een gemeenschap op het spel staat.
Let op: Om te testen of iets een basisveronderstelling is, vraag het dan. De vraag zal vaak verwarring of irritatie oproepen. We zijn ons niet bewust van onze basisveronderstellingen en kunnen alleen in dialoog met anderen gevoelig worden voor onze eigen culturele achtergrond. Bijvoorbeeld wanneer we “anders-zijn” ervaren en wanneer we gevraagd worden om onze culturele achtergrond aan anderen uit te leggen.
Bron: pixabay.com
Bekijk ook deze websites/publicaties:
https://www.researchgate.net/figure/Onion-Model-of-Culture-by-Hofstede-Hofstede-1990_fig1_324217826
www.open.edu/openlearn/ocw/mod/resource/view.php?id=17691
[nextpage title=”De culturele dimensies”]
Culturele dimensies of culturele waardendimensies kunnen worden gebruikt om verschillende culturen te vergelijken en te onderscheiden. Er is een breed scala aan waarden en we delen onze set van waarden niet automatisch met andere mensen. De culturele dimensies illustreren culturele voorkeuren of de dominante neigingen in een specifieke groep mensen. Ze moeten worden gezien als instrumenten voor betere communicatievaardigheden tussen culturen en passend gedrag in interculturele ontmoetingen. Culturele waardedimensies zijn de specifieke middelen waarmee samenlevingen universele problemen oplossen, zoals het verstrekken van voedsel of het vinden van onderdak. We staan allemaal voor vergelijkbare uitdagingen, maar de oplossingen kunnen variëren. Hofstede (1980) is een Nederlandse antropoloog en was een van de eerste onderzoekers die onderzoek deed naar culturele dimensies.
Let op: We moeten benadrukken dat culturele waardendimensies slechts een hulpmiddel zijn; andere mensen in strikte categorieën plaatsen zou het doel van de oefeningen te niet doen en uiteindelijk een daad van stereotypering zijn. We moeten in gedachten houden dat dit slechts dominante neigingen zijn in het gedrag van mensen; hun voorkeuren zijn geen kwestie van zwart-wit, maar kunnen ook tal van grijstinten zijn. Het is ook belangrijk om op te merken dat er geen recht of onrecht is in de beoordeling van het culturele gedrag van mensen. Het is belangrijker om te begrijpen dat gedrag en waarden/overtuigingen kunnen verschillen en om de diepere betekenis te begrijpen, de reden waarom sommige mensen zich op een specifieke manier gedragen of waarom ze een specifieke overtuiging of waarde hebben. Culturele waardedimensies zullen het bewustzijn doen toenemen dat er een verscheidenheid aan gedragingen/overtuigingen/waarden mogelijk is. Er zijn overeenkomsten en verschillen als we mensen met verschillende culturele achtergronden vergelijken.
Bijvoorbeeld, bij het verklaren van het concept van voorkeuren in relatie tot een dominant profiel van een samenleving, zou men kunnen discussiëren over “ziekten” als onderdeel van het medisch/verpleegkundige vakgebied. Hoe gaat een specifieke samenleving om met de uitdaging van een ziekte en om de gezondheid van mensen te verbeteren? Acupunctuur, acupressuur, gebed, geneeskunde, chirurgie, voeding; etc. zouden allemaal als geldige opties kunnen worden geclassificeerd. Als er echter een onderzoek zou worden uitgevoerd, zouden de meeste Europeanen waarschijnlijk de voorkeur geven aan geneeskunde en chirurgie. Dit betekent niet dat sommige Europeanen niet ook zouden kiezen voor gebed of acupunctuur. De favoriete alternatieven zijn de culturele normen van een specifieke cultuur. Deze enquête zou ook kunnen worden uitgevoerd door opleiders op het gebied van beroepsonderwijs met hun leerlingen als zij een cultureel divers klaslokaal hebben; deze oefening zou het bewijs kunnen leveren dat niet elke leerling dezelfde voorkeur heeft voor het omgaan met ziekten.
Een andere manier om de culturele dimensies te gebruiken is het vergroten van het “Bewustzijn van het zelf en de ander” door het bespreken van voorkeuren met betrekking tot het bewustzijn van de eigen culturele achtergrond bij het werken in multiculturele teams. Men zou de training over culturele dimensies kunnen beginnen met een vragenlijst die door de deelnemers kan worden ingevuld. Dit zou deel kunnen uitmaken van een groepswerkoefening en de deelnemers zouden hun antwoorden kunnen vergelijken en tegen elkaar kunnen afwegen.
http://archive.ecml.at/mtp2/icopromo/results/Files_WEB/pag1.html
Er zijn veel attributen binnen de cultuur en om de bekendheid hiervan te vergroten, kun je de onderstaande links bezoeken:
Bijvoorbeeld met betrekking tot het werk van Geert Hofstede:
Bekijk een interview met Geert Hofstede over zijn perspectieven op culturele dimensies:
https://www.youtube.com/watch?v=wdh40kgyYOY
Hofstede’s bron over de “dimensies van cultuur” en Edward T. Hall’s Time Orientations is op: http://www.ctp.bilkent.edu.tr/~aydogmus/Hofstede_Hall.pdf
Een toelichting op de Machtsafstand (de mate waarin machtsverschillen binnen maatschappij en organisaties worden geaccepteerd): http://home.sandiego.edu/~dimon/CulturalFrameworks.pdf.
In relatie tot verdere informatie over “cultuur”:
De bron ‘Elements of Culture’ identificeert zichtbare attributen van cultuur op: http://changingminds.org/explanations/culture/elements_of_culture.htm.
Het creëren van een positieve cultuur: Verken de vier stappen die nodig zijn om een positieve cultuur te creëren, waaronder het ontwikkelen van een gevoel van geschiedenis, het creëren van een gevoel van eenheid, het bevorderen van een gevoel van lidmaatschap en het vergroten van het contact en de uitwisseling: http://changingminds.org/explanations/culture/positive_culture.htm
Om inzicht te krijgen in de sociale normen, met voorbeelden en implicaties, kun je terecht op: http://changingminds.org/explanations/theories/social_norms.htm
Neem een kijkje op de gratis culturele bewustmakingstraining online: https://www.culturewise.net/about/cultural-awareness-training-resources/
Hier is een samenvatting van enkele culturele dimensies:
Tijd
Monochroon:
- Punctualiteit is belangrijk
- Geavanceerde planning is essentieel
- Concentratie op taken binnen een werkomgeving
Polychronisch:
- Afspraken zijn flexibel
- Plannen zijn altijd aan verandering onderhevig
- Concentratie op mensen binnen een werkomgeving
Context
Hoge context:
- Indirecte communicatiestijl
- De meeste betekenis in de context van het bericht; er wordt minder informatie doorgegeven via het gesproken woord
- De status van de spreker en de smalltalk is belangrijk.
Lage context:
- Directe communicatiestijl
- Weinig informatie buiten de direct uitgedrukte woorden; zeg het zoals je het bedoelt.
- De status van de spreker en de smalltalk is niet belangrijk.
Structuur van de samenleving
Individualisme:
- Trouw aan een groep is niet het belangrijkste aandachtspunt
- Eigenwaarde, sterk ego, zelfexpressie en zelfrealisatie zijn allemaal belangrijke waarden.
- De uitgebreide familie speelt geen belangrijke rol
Collectivisme:
- De belangen van de groep zijn van groter belang
- Van mensen wordt verwacht dat ze onderling afhankelijk zijn
- Conformiteit met de normen en waarden van de respectievelijke groep wordt verwacht
Machtsafstand / houding ten opzichte van de autoriteit
Lage machtsafstand:
- Minimaliseer het vermogen en het statusverschil
- Mensen in hogere posities kunnen worden ondervraagd
- De uitgebreide familie speelt geen belangrijke rol
Hoge machtsafstand:
- Afstand tussen de krachtige & minder krachtige wordt geaccepteerd als “natuurlijk”.
- Duidelijke regels met betrekking tot de volgorde van de afhankelijkheden en de verantwoordelijkheden van de machtigen voor de afhankelijken
- Hiërarchische ongelijkheden worden gezien als essentieel voor de samenleving en haar welzijn.
Onzekerheid vermijden
Laag:
- Onzekerheid maakt deel uit van het leven
- Zo weinig mogelijk regels
- Het nemen van risico’s is positief
Hoog:
- Orde is essentieel
- Noodzaak van schriftelijke regels
- Kans is niet gewenst
Culturele dimensies gaan over waarden en voorkeuren:
Bron: pixabay.com
Kijk eens naar twee andere door de Europese Commissie gefinancierde projecten:
1) Het Vocal-Medical-project: http://vocalmedical.eu/glossary/info?module=5. Hier vind je ook een samenvatting van de culturele dimensies: http://vocalmedical.eu/glossary/info?module=5#cultural_dimensions_ie.
2) De workshop J van het CES&L EU-project bevat ook een samenvatting van de culturele dimensies: Workshop J: https://languages4work.eu/
[nextpage title=”Quiz”]
[nextpage title=”Verwijzingen”]
Bennett, J.M. and Bennett, M.J. (2004) ‘Developing intercultural sensitivity: An integrated approach to global and domestic diversity’ in Landis, D., Bennett, J. M. and Bennett, M.J. (eds.) Handbook of Intercultural Training (3rd ed.) Sage, pp. 147-166.
Bennett, M.J. and Castiglioni, I. (2004) ‘Embodied ethnocentrism and the feeling of culture: A key to training for intercultural competence’ in Landis D., Bennett J. M. and Bennett M. J. (eds.), Handbook of Intercultural Training (3rd ed.) Thousands Oaks: Sage, pp. 245-265.
Byram, M. (1997) Teaching and Assessing Intercultural Communicative Competence. Cleveland, UK: Multilingual Matters.
Cushner, K. and Brislin, R. (1996) Intercultural Interactions: A Practical Guide. 2nd ed. Thousands Oaks, CA: Sage.
Deardorff, D.K. (ed.) (2009) The SAGE Handbook of Intercultural Competence. Thousand Oaks, California: SAGE.
Fantini, A.E. (2000) A central concern: Developing intercultural communicative competence. School for International Training Occasional Papers Series, Inaugural Issue, pp. 25-42.
Hall, E.T. (1966) The Hidden Dimension. Garden City, NY: Doubleday
Hall, E. T. (1973) The Silent Language. Garden City, NY: Anchor Books/Doubleday.
Harden, T. and Witte, A. (eds.) (2000) The Notion of Intercultural Understanding in the Context of German as a Foreign Language. Oxford: Peter Lang.
Hofstede, G.F. Culture’s Consequences: International Differences in Work-Related Values. Cross-Cultural Research and Methodology 5. Beverly Hills CA: SAGE, 1980.
Hofstede, G.F. (2009) ‘The moral circle in intercultural competence’ in Deardorff D. K. (ed.), The SAGE Handbook of Intercultural Competence. Thousand Oaks, California: SAGE, pp. 85-99.
Hu, A. (2000) ‘Intercultural learning and its difficult aspects – An analysis of the criticism in relation to a controversial concept’ in Harden T. and Witte A. (eds.), The Notion of Intercultural Understanding in the Context of German as a Foreign Language. Oxford: Peter Lang, pp. 75-102.
ICCinTE – Council of Europe (2007): Developing and accessing intercultural communicative competence. A guide for language teachers and teacher educators. Graz, ECML.
Lustig, M.W. (2005) Toward a well-functioning intercultural nation. Western Journal of Communication 69, pp. 377-379.
McLeod, S. A. (2008). Social Identity Theory. Available at: http://www.simplypsychology.org/social-identity-theory.html (Accessed: July 2019)
Moran, P. (2001) Teaching Culture: Perspectives in Practice. Boston, MA: Heinle and Heinle.
Müller, B.D. (1993) Interkulturelle Kompetenz. Annäherung an einen Begriff. Jahrbuch Deutsch als Fremdsprache 19, pp. 63-76.
Schweitzer, H. (1994) Der Mythos vom Interkulturellen Lernen. Hamburg.
Sternberg, R.J. (1988) A triarchic view of intelligence in cross-cultural perspective, In Irvine, S.H. and Berry, J.W. (eds.), Human Abilities in Cultural Context. Cambridge, England: Cambridge University Press, pp. 60-85.
Tajfel, H. (ed.) (1978) Differentiation between Social Groups: Studies in the Psychology of Intergroup Relations. London: Academic Press.
Triandis, H.C. (1994) Culture and Social Behavior. New York: McGraw Hill.
Trompenaars, F. and Hampden-Turner, C. (1997) Riding the Waves of Culture. London: McGraw-Hill; 2nd edition.
Recente reacties